312

 312 וְגִנָּה זוֹ הִתְהַפְּכָה וְהָיְתָה לְמַעְיָן שֶׁמַּשְׁקֶה אוֹתָם, בְּאֵר מַיִם חַיִּים. כְּשֶׁצָּרִיךְ זֶה מַעְיָן, וּכְשֶׁצָּרִיךְ זֶה בְּאֵר. מַה בֵּין זֶה לָזֶה? לֹא דוֹמֶה. כְּשֶׁנִּמְשָׁכִים הַמַּיִם מֵאֲלֵיהֶם לִכְשֶׁשּׁוֹאֲבִים מַיִם לְהַשְׁקוֹת. וְנֹזְלִים מִן לְבָנוֹן, אֵיזֶה נֹזְלִים? נוֹזְלִים אֵלּוּ חוֹזְרִים לְמַעְיָן, (שֶׁל כֻּלָּם) כְּשֶׁנּוֹבְעִים מַיִם וְנוֹזְלוֹת טִפּוֹת לְמַעְלָה (מִלְמַעְלָה) אֵלּוּ אַחַר אֵלּוּ, מַיִם מְתוּקִים שֶׁהַנֶּפֶשׁ הוֹלֶכֶת אַחֲרֵיהֶם. כָּךְ הֵם חֲמִשָּׁה מְקוֹרוֹת שֶׁיָּצְאוּ מִן לְבָנוֹן, נַעֲשׂוּ נוֹזְלִים בְּמַעְיָן זֶה. כָּךְ הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא הִרְחִישׁ לָנוּ נֵס בְּמָקוֹם זֶה, קָרָאנוּ עַל מַעְיָן זֶה פָּסוּק זֶה. (מָה הַנּוֹזְלִים? אֵלּוּ חֲמִשָּׁה מְקוֹרוֹת שֶׁיָּצְאוּ מִלְּבָנוֹן לְמַעְלָה, נַעֲשׂוּ נוֹזְלִים כַּאֲשֶׁר חָזְרוּ לְמַעְיָן, נוֹבְעִים מַיִם וְנוֹזְלוֹת טִפּוֹת אֵלּוּ אַחַר אֵלּוּ מַיִם מְתוּקִים, שֶׁהַנֶּפֶשׁ הוֹלֶכֶת אַחֲרֵיהֶם. כָּךְ הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא הִרְחִישׁ לָהֶם נֵס בְּמָקוֹם זֶה בְּמַעְיָן זֶה, וְעַל מַעְיָן זֶה קָרָאנוּ פָסוּק זֶה).

 312 וְהַאי גִּנְתָּא, אִתְהַפָּךְ וַהֲוִי מַעְיָין דְּאַשְׁקֵי לוֹן, בְּאֵר מַיִם חַיִּים, כַּד אִצְטְרִיךְ הֲוִי מַעְיָין, וְכַד אִצְטְרִיךְ הֲוִי בְּאֵר, מַה בֵּין הַאי לְהַאי. לָא דָּאמֵי, כַּד אִתְמַשְּׁכוּן (דף ר''ב ע''א) מַיָּא מִאֵלַיְיהוּ, לְכַד שַׁאֲבִין מַיָּא לְאַשְׁקָאָה. וְנוֹזְלִים מִן לְבָנוֹן, מַאי נוֹזְלִים. אִלֵּין נוֹזְלִים אָהַדְרוּ לְמַעְיָין, (ס''א דכלהו) כַּד נַבְעִין מַיִין וְנוֹזְלִים טִפִּין לְּעֵילָּא (ס''א מלעילא) אִלֵּין בָּתַר אִלֵּין, מַיִין מְתִיקָן, דְּנַפְשָׁא אַזְלָא אֲבַּתְרַיְיהוּ. כַּךְ אִינּוּן חָמֵשׁ מְקוֹרִין, דְּנָפְקוּ מִן לְבָנוֹן, אִתְעָבִידוּ נוֹזְלִים בְּהַאי מַעְיָין. כַּךְ קוּדְשָׁא בְּרִיךְ הוּא רָחִישׁ לָן נִיסָא בַּאֲתָר דָּא, קָרֵינָּא עַל מַעְיָינָא דָּא קְרָא דָּא. (ס''א מאי נוזלים. אלין חמש מקורין דנפקו מן לבנון לעילא, אתעבידו נוזלים דכד אהדרו למעיין, נבעין מיין ונוזלים טפין אלין בתר אלין מיין מתיקן, דנפשא אזלא אבתרייהו. כך קודשא בריך הוא רחיש לן ניסא באתר דא, בהאי מעיין ועל מעיינא דא קרינא קרא דא.)

veginnah zo hithapechah vehayetah lema'yan shemmashkeh otam, be'er mayim chayim. keshetzarich zeh ma'yan, ucheshetzarich zeh be'er. mah bein zeh lazeh? lo domeh. keshennimshachim hammayim me'aleihem lichshesho'avim mayim lehashkot. venozelim min levanon, eizeh nozelim? nozelim ellu chozerim lema'yan, (shel kullam) keshennove'im mayim venozelot tipot lema'lah (milma'lah) ellu achar ellu, mayim metukim shehannefesh holechet achareihem. kach hem chamishah mekorot sheiatze'u min levanon, na'asu nozelim bema'yan zeh. kach hakkadosh baruch hu hirchish lanu nes bemakom zeh, kara'nu al ma'yan zeh pasuk zeh. (mah hannozelim? ellu chamishah mekorot sheiatze'u millevanon lema'lah, na'asu nozelim ka'asher chazeru lema'yan, nove'im mayim venozelot tipot ellu achar ellu mayim metukim, shehannefesh holechet achareihem. kach hakkadosh baruch hu hirchish lahem nes bemakom zeh bema'yan zeh, ve'al ma'yan zeh kara'nu fasuk zeh

veha'y gintta, ithapach vahavi ma'yayn de'ashkei lon, be'er mayim chayim, kad itzterich havi ma'yayn, vechad itzterich havi be'er, mah bein ha'y leha'y. la da'mei, kad itmashechun (df r''v '') maya mi'elayeyhu, lechad sha'avin maya le'ashka'ah. venozelim min levanon, ma'y nozelim. illein nozelim ahadru lema'yayn, (s'' dchlhv) kad nav'in mayin venozelim tipin le'eilla (s'' ml'ylo) illein batar illein, mayin metikan, denafsha azla abatrayeyhu. kach innun chamesh mekorin, denafeku min levanon, it'avidu nozelim beha'y ma'yayn. kach kudesha berich hu rachish lan nisa ba'atar da, kareinna al ma'yayna da kera da. (s'' m'y nvzlym. lyn chmsh mkvryn dnfkv mn lvnvn l'ylo, t'vydv nvzlym dchd hdrv lm'yyn, nv'yn myyn vnvzlym tfyn lyn vtr lyn myyn mtykn, dnfsh zlo vtryyhv. chch kvdsh vrych hv rchysh ln nys v'tr d, vh'y m'yyn v'l m'yyn d kryn kr d

313

 313 עוֹד פָּתַח וְאָמַר, (דברים כ) כִּי תָצוּר אֶל עִיר יָמִים רַבִּים לְהִלָּחֵם עָלֶיהָ לְתָפְשָׂהּ וְגוֹ'. כַּמָּה טוֹבִים הֵם דַּרְכֵי וּשְׁבִילֵי הַתּוֹרָה, שֶׁהֲרֵי בְּכָל דָּבָר וְדָבָר יֵשׁ כַּמָּה עֵצוֹת, כַּמָּה טוֹבוֹת לִבְנֵי אָדָם, כַּמָּה מַרְגָּלִיּוֹת שֶׁמְּאִירוֹת לְכָל צַד, וְאֵין לְךָ דָּבָר בַּתּוֹרָה שֶׁאֵין בּוֹ כַּמָּה נֵרוֹת מְאִירִים לְכָל צַד. פָּסוּק זֶה הוּא כִּפְשׁוּטוֹ, וְיֵשׁ בּוֹ כְּפִי מִדְרָשׁוֹ, וְיֵשׁ בּוֹ חָכְמָה עֶלְיוֹנָה לְהַזְהִיר לְמִי שֶׁצָּרִיךְ. אַשְׁרֵי חֶלְקוֹ מִי שֶׁמִּשְׁתַּדֵּל בַּתּוֹרָה תָּמִיד.

 313 תּוּ פָּתַח וְאָמַר, (דברים כ) כִּי תָצוּר אֶל עִיר יָמִים רַבִּים לְהִלָּחֵם עָלֶיהָ לְתָפְשָׂה וְגוֹ', כַּמָה טָבִין אִינּוּן אָרְחִין וּשְׁבִילִין דְּאוֹרַיְיתָא, דְּהָא בְּכָל מִלָּה וּמִלָּה, אִית כַּמָּה עֵיטִין, כַּמָה טָבִין לִבְנֵי נָשָׁא, כַּמָה מַרְגְּלָאן דְּקָא מְנַהֲרָן לְכָל סְטָר, וְלֵית לָךְ מִלָּה בְּאוֹרַיְיתָא, דְּלֵית בָּהּ כַּמָה בּוּצִינִין מְנַהֲרָן לְכָל סְטָר. הַאי קְרָא אִיהוּ כְּפוּם פְּשָׁטֵיהּ. וְאִית בֵּיהּ כְּפוּם מִדְרָשֵׁיהּ. וְאִית בֵּיהּ חָכְמְתָא עִלָּאָה, לְאִזְדַּהֲרָא לְמַאן דְּאִצְטְרִיךְ. זַכָּאָה חוּלָקֵיהּ מַאן דְּאִשְׁתְּדַּל בְּאוֹרַיְיתָא תָּדִיר.

od patach ve'amar, (dvrym ch) ki tatzur el ir yamim rabim lehillachem aleiha letafesah vego'. kammah tovim hem darchei ushevilei hattorah, sheharei bechal davar vedavar yesh kammah etzot, kammah tovot livnei adam, kammah margaliot shemme'irot lechal tzad, ve'ein lecha davar battorah she'ein bo kammah nerot me'irim lechal tzad. pasuk zeh hu kifshuto, veyesh bo kefi midrasho, veyesh bo chachemah elyonah lehazhir lemi shetzarich. ashrei chelko mi shemmishttadel battorah tamid

tu patach ve'amar, (dvrym ch) ki tatzur el ir yamim rabim lehillachem aleiha letafesah vego', kamah tavin innun arechin ushevilin de'orayeyta, deha bechal millah umillah, it kammah eitin, kamah tavin livnei nasha, kamah margela'n deka menaharan lechal setar, veleit lach millah be'orayeyta, deleit bah kamah butzinin menaharan lechal setar. ha'y kera ihu kefum peshateih. ve'it beih kefum midrasheih. ve'it beih chachemeta illa'ah, le'izdahara lema'n de'itzterich. zaka'ah chulakeih ma'n de'ishttedal be'orayeyta tadir

314

 314 מִי שֶׁמִּשְׁתַּדֵּל בָּהּ, מַה כָּתוּב בּוֹ? (תהלים א) כִּי אִם בְּתוֹרַת ה' חֶפְצוֹ וּבְתוֹרָתוֹ יֶהְגֶּה יוֹמָם וָלָיְלָה, וְהָיָה כְּעֵץ. לָמָּה זֶה סָמוּךְ לָזֶה? אֶלָּא מִי שֶׁמִּשְׁתַּדֵּל בַּתּוֹרָה יוֹמָם וָלַיְלָה, לֹא יִהְיֶה כְעֵץ יָבֵשׁ, אֶלָּא כְּעֵץ שָׁתוּל עַל פַּלְגֵי מָיִם. מָה אִילָן יֵשׁ בּוֹ שָׁרָשִׁים, וְיֵשׁ בּוֹ קְלִפּוֹת, וְיֵשׁ בּוֹ מֹחַ, וְיֵשׁ בּוֹ עֲנָפִים, וְיֵשׁ בּוֹ עָלִים, וְיֵשׁ בּוֹ פְּרָחִים, וְיֵשׁ בּוֹ פְּרִי - שִׁבְעָה סוּגִים אֵלּוּ עוֹלִים לְשִׁבְעָה עָשָׂר, לְשִׁבְעִים, גַּם דִּבְרֵי תוֹרָה יֵשׁ בָּהֶם פְּשַׁט הַמִּקְרָא, דְּרָשׁ, רֶמֶז שֶׁרוֹמֵז חָכְמָה, גִּימַטְרִיָּאוֹת, סוֹדוֹת טְמִירִים, סוֹדוֹת נִסְתָּרִים אֵלּוּ עַל אֵלּוּ, פָּסוּל וְכָשֵׁר, טָמֵא וְטָהוֹר, אִסּוּר וְהֶתֵּר. מִכָּאן וָהָלְאָה מִתְפַּשְּׁטִים הָעֲנָפִים לְכָל צַד, וְהָיָה כְּעֵץ וַדַּאי. וְאִם לֹא - אֵינוֹ חָכָם בְּחָכְמָה.

 314 מַאן דְּאִשְׁתְּדַל בָּהּ, מַה כְּתִיב בֵּיהּ, (תהלים א) כִּי אִם בְּתוֹרַת יְיָ חֶפְצוֹ וּבְתוֹרָתוֹ יֶהְגֶּה יוֹמָם וָלָיְלָה, וְהָיָה כְּעֵץ. אֲמַאי דָּא סָמִיךְ לְדָא. אֶלָּא מַאן דְּאִשְׁתְּדַל בְּאוֹרַיְיתָא יוֹמָם וָלָיְלָה, לָא לִיהֱוִי כְּאָעָא יְבֵישָׁא, אֶלָּא כְּעֵץ שָׁתוּל עַל פַּלְגֵי מָיִם. מַה אִילָן אִית בֵּיהּ שָׁרָשִׁין, וְאִית בֵּיהּ קְלִיפִּין, וְאִית בֵּיהּ מוֹחָא, וְאִית בֵּיהּ עַנְפִין, וְאִית בֵּיהּ טַרְפִּין, וְאִית בֵּיהּ פַּרְחִין, וְאִית בֵּיהּ אִיבָּא. שִׁבְעַת זִינִין אִלֵּין, סַלְּקִין לְשִׁבְעָה עָשָׂר, לְשִׁבְעִין. אוּף מִלִּין דְּאוֹרַיְיתָא אִית בְּהוּ פְּשָׁטָא דִּקְרָא. דְּרָשָׁא. רֶמֶז, דְּקָא רָמִיז חָכְמְתָא. גִימַטְרִיָיאוֹת. רָזִין טְמִירִין. רָזִין סְתִימִין אִלֵּין עַל אִלֵּין. פָּסוּל וְכָשֵׁר. טָמֵא וְטָהוֹר. אִיסוּר וְהֶיתֵּר. מִכָּאן וּלְהָלְאָה, מִתְפַּשְּׁטָאָן עַנְפִין לְכָל סְטָר. וְהָיָה כְּעֵץ וַדַּאי, וְאִי לָאו, לָאו אִיהוּ חָכָם בְּחָכְמְתָא.

mi shemmishttadel bah, mah katuv bo? (thlym ) ki im betorat 'he cheftzo uvetorato yehgeh yomam valayelah, vehayah ke'etz. lammah zeh samuch lazeh? ella mi shemmishttadel battorah yomam valaylah, lo yihyeh che'etz yavesh, ella ke'etz shatul al palgei mayim. mah ilan yesh bo sharashim, veyesh bo kelipot, veyesh bo moach, veyesh bo anafim, veyesh bo alim, veyesh bo perachim, veyesh bo peri - shiv'ah sugim ellu olim leshiv'ah asar, leshiv'im, gam divrei torah yesh bahem peshat hammikra, derash, remez sheromez chachemah, gimatria'ot, sodot temirim, sodot nisttarim ellu al ellu, pasul vechasher, tame vetahor, issur vehetter. mika'n vahale'ah mitpashetim ha'anafim lechal tzad, vehayah ke'etz vada'y. ve'im lo - eino chacham bechachemah

ma'n de'ishttedal bah, mah ketiv beih, (thlym ) ki im betorat adonay cheftzo uvetorato yehgeh yomam valayelah, vehayah ke'etz. ama'y da samich leda. ella ma'n de'ishttedal be'orayeyta yomam valayelah, la lihevi ke'a'a yeveisha, ella ke'etz shatul al palgei mayim. mah ilan it beih sharashin, ve'it beih kelipin, ve'it beih mocha, ve'it beih anfin, ve'it beih tarpin, ve'it beih parchin, ve'it beih iba. shiv'at zinin illein, sallekin leshiv'ah asar, leshiv'in. uf millin de'orayeyta it behu peshata dikra. derasha. remez, deka ramiz chachemeta. gimatriay'ot. razin temirin. razin setimin illein al illein. pasul vechasher. tame vetahor. isur veheitter. mika'n ulehale'ah, mitpasheta'an anfin lechal setar. vehayah ke'etz vada'y, ve'i la'v, la'v ihu chacham bechachemeta