82 אֶלָּא, מִיּוֹם שֶׁהָיוּ יִשְׂרָאֵל בָּעוֹלָם, לֹא הִכִּירוּ אֶת כְּבוֹד הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא, רַק בְּאֶרֶץ מִצְרַיִם, שֶׁהָיוּ בְּאוֹתָהּ עֲבוֹדָה קָשָׁה וְצָוְחוּ כְנֶגְדּוֹ, וְלֹא שִׁנּוּ מִנִּימוּסֵיהֶם לְעוֹלָמִים. וְשָׁם נִבְחֲנוּ הָאָבוֹת, כְּזָהָב מִתּוֹךְ הַפְּסֹלֶת (כְּהִתּוּךְ הַזָּהָב מִתּוֹךְ הַשַּׁלְהֶבֶת). וְעוֹד, שֶׁהָיוּ רוֹאִים בְּכָל יוֹם כַּמָּה כְשָׁפִים, כַּמָּה מִינִים רָעִים, לְהַטְעוֹת אֶת בְּנֵי הָאָדָם, וְלֹא סָטוּ מִן הַדֶּרֶךְ לְיָמִין וְלִשְׂמֹאל. וְאַף עַל גַּב שֶׁלֹּא הָיוּ מַכִּירִים כָּל כָּךְ בִּכְבוֹדוֹ שֶׁל הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא, אֶלָּא הָיוּ הוֹלְכִים אַחַר מִנְהֲגֵי אֲבוֹתֵיהֶם.
82 אֶלָּא, מִן יוֹמָא דַּהֲווֹ יִשְׂרָאֵל בְּעָלְמָא, לָא אִשְׁתְּמוֹדָעוּ יְקָרָא דְּקוּדְשָׁא בְּרִיךְ הוּא. בַּר בְּאַרְעָא דְּמִצְרַיִם, דַּהֲווּ בְּהַהוּא פּוּלְחָנָא קַשְׁיָא, וְצָוְוחוּ לָקֳבְלֵיהּ, וְלָא אִשְׁתָּנּוּ מִנִּימוּסָא דִּלְהוֹן לְעָלְמִין. וְתַמָּן אִתְבְּחִינוּ אֲבְהֲתָנָא, כִּדַהֲבָא מִגּוֹ שָׁפְכָה. (ס''א כפתורא דדהבא מגו טפסא) וְעוֹד, דַּהֲווֹ חָמָאן בְּכָל יוֹמָא, כַּמָה חַרְשִׁין, כַּמָה זִינִין בִּישִׁין, לְאַטְעָאָה לוֹן לִבְנֵי נָשָׁא, וְלָא סָטוּ מֵאָרְחָא לִימִינָא וְלִשְׂמָאלָא. וְאַף עַל גַּב דְּלָא הֲווֹ יַדְעֵי כָּל כַּךְ בִּיקָרָא דְּקוּדְשָׁא בְּרִיךְ הוּא, אֶלָּא הֲווֹ אַזְלִין בָּתַר נִימוּסֵי אֲבָהַתְהוֹן.
ella, miom sheha'u yisra'el ba'olam, lo hikiru et kevod hakkadosh baruch hu, rak be'eretz mitzrayim, sheha'u be'otah avodah kashah vetzavechu chenegdo, velo shinnu minnimuseihem le'olamim. vesham nivchanu ha'avot, kezahav mittoch hapesolet (kehittuch hazzahav mittoch hashalhevet). ve'od, sheha'u ro'im bechal yom kammah cheshafim, kammah minim ra'im, lehat'ot et benei ha'adam, velo satu min haderech leyamin velismo'l. ve'af al gav shello ha'u makirim kal kach bichvodo shel hakkadosh baruch hu, ella ha'u holechim achar minhagei avoteihem
ella, min yoma dahavo yisra'el be'alema, la ishttemoda'u yekara dekudesha berich hu. bar be'ar'a demitzrayim, dahavu behahu pulechana kashya, vetzavevchu lakovleih, vela ishttannu minnimusa dilhon le'alemin. vetamman itbechinu avhatana, kidahava migo shafechah. (s'' chftvr ddhv mgv tfs) ve'od, dahavo chama'n bechal yoma, kamah charshin, kamah zinin bishin, le'at'a'ah lon livnei nasha, vela satu me'arecha limina velisma'la. ve'af al gav dela havo yad'ei kal kach bikara dekudesha berich hu, ella havo azlin batar nimusei avahathon
83 וְאַחַר כָּךְ רָאוּ כַּמָּה נִסִּים וְכַמָּה גְבוּרוֹת, וְלָקַח אוֹתָם הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא לַעֲבוֹדָתוֹ. וּמִשּׁוּם שֶׁכֻּלָּם רָאוּ כַּמָּה נִסִּים וְאוֹתוֹת בְּעֵינֵיהֶם, וְכָל אוֹתָם נִסִּים וּגְבוּרוֹת, אָמַר וְאָנֹכִי ה' אֱלֹהֶיךָ מֵאֶרֶץ מִצְרָיִם. שֶׁשָּׁם הָיָה כְבוֹדוֹ בְּהִתְגַּלּוּת. וְהִתְגַּלָּה עֲלֵיהֶם עַל הַיָּם, וְרָאוּ אֶת זִיו הַכָּבוֹד הָעֶלְיוֹן פָּנִים בְּפָנִים. שֶׁלֹּא תֹאמְרוּ שֶׁאֱלוֹהַּ אַחֵר הוּא שֶׁדִּבֵּר עִמָּנוּ, אֶלָּא אֲנִי הוּא שֶׁרְאִיתֶם בְּאֶרֶץ מִצְרַיִם, אֲנִי הוּא שֶׁהָרַגְתִּי אֶת שׂוֹנְאֵיכֶם בְּאֶרֶץ מִצְרַיִם, אֲנִי הוּא שֶׁעָשִׂיתִי כָּל אוֹתָן עֶשֶׂר מַכּוֹת בְּאֶרֶץ מִצְרַיִם. וּמִשּׁוּם כָּךְ, וֵאלֹהִים זוּלָתִי לֹא תֵדָע, שֶׁלֹּא תֹאמַר שֶׁאַחֵר הָיָה, אֶלָּא אֲנִי הוּא הַכֹּל.
83 וּלְבָתַר, חָמוּ כַּמָה נִסִּין, וְכַמָּה גְּבוּרָאן, וְנָטַל לוֹן קוּדְשָׁא בְּרִיךְ הוּא לְפוּלְחָנֵיהּ. וּבְגִין דְּכֻלְּהוּ חָמוּ כַּמָה נִסִּין וְאָתִין בְּעֵינֵיהוֹן, וְכָל אִינּוּן אָתִין וּגְבוּרָן. אָמַר וְאָנֹכִי יְיָ' אֱלֹהֶיךָ מֵאֶרֶץ מִצְרָיִם. דְּתַמָּן הֲוָה בְּאִתְגַּלְיָיא יְקָרָא דִּילֵיהּ. וְאִתְגְּלֵי עָלַיְיהוּ עַל יַמָּא, וְחָמוּ זִיו יְקָרָא עִלָּאָה דִּילֵיהּ אַפִּין בְּאַפִּין. דְּלָא תֵּימְרוּן אֱלָהָא אָחֳרָא הוּא דְּמַלִּיל עִמָּנָא, אֶלָּא אֲנָא הוּא דַּחֲמִיתוּן בְּאַרְעָא דְּמִצְרַיִם, אֲנָא הוּא דְּקָטַלְנָא סָנְאֵיכוֹן בְּאַרְעָא דְּמִצְרַיִם. אֲנָא הוּא דְּעָבֵדְנָא כָּל אִינּוּן עֶשֶׂר מְחָאָן בְּאַרְעָא דְּמִצְרַיִם. וּבְגִּינֵי כַּךְ, וִאלֹהִים זוּלָתִי לֹא תֵדָע, דְּלָא תֵּימָא דְּאָחֳרָא הֲוָא, אֶלָּא אֲנָא הוּא כֹּלָּא.
ve'achar kach ra'u kammah nissim vechammah gevurot, velakach otam hakkadosh baruch hu la'avodato. umishum shekullam ra'u kammah nissim ve'otot be'eineihem, vechal otam nissim ugevurot, amar ve'anochi 'he eloheicha me'eretz mitzrayim. shesham hayah chevodo behitgallut. vehitgallah aleihem al hayam, vera'u et ziv hakavod ha'elyon panim befanim. shello to'mru she'eloha acher hu shediber immanu, ella ani hu sher'item be'eretz mitzrayim, ani hu sheharagtti et sone'eichem be'eretz mitzrayim, ani hu she'asiti kal otan eser makot be'eretz mitzrayim. umishum kach, ve'lohim zulati lo teda, shello to'mar she'acher hayah, ella ani hu hakol
ulevatar, chamu kamah nissin, vechammah gevura'n, venatal lon kudesha berich hu lefulechaneih. uvegin dechullehu chamu kamah nissin ve'atin be'eineihon, vechal innun atin ugevuran. amar ve'anochi adonay ' eloheicha me'eretz mitzrayim. detamman havah be'itgalyay yekara dileih. ve'itgelei alayeyhu al yamma, vechamu ziv yekara illa'ah dileih apin be'apin. dela teimrun elaha achora hu demallil immana, ella ana hu dachamitun be'ar'a demitzrayim, ana hu dekatalna sane'eichon be'ar'a demitzrayim. ana hu de'avedena kal innun eser mecha'an be'ar'a demitzrayim. uveginei kach, vi'lohim zulati lo teda, dela teima de'achora hava, ella ana hu kolla
84 עוֹד פָּתַח, לֹא תַעֲשֹׁק אֶת רֵעֲךָ וְלֹא תִגְזֹל וְלֹא תָלִין פְּעֻלַּת שָׂכִיר עַד בֹּקֶר. לָמָּה לֹא תָלִין פְּעֻלַּת שָׂכִיר? אֶלָּא מִכָּתוּב אַחֵר נִשְׁמָע, שֶׁכָּתוּב (דברים כד) בְּיוֹמוֹ תִתֵּן שְׂכָרוֹ וְלֹא תָבוֹא עָלָיו הַשֶּׁמֶשׁ כִּי עָנִי הוּא וְאֵלָיו הוּא נֹשֵׂא אֶת נַפְשׁוֹ. לֹא תָבוֹא עָלָיו הַשֶּׁמֶשׁ, הִזָּהֵר שֶׁלֹּא תִתְכַּנֵּס בִּגְלָלוֹ מִן הָעוֹלָם טֶרֶם יַגִּיעַ זְמַנְּךָ לְהִתְכַּנֵּס, כְּמוֹ שֶׁנֶּאֱמַר (קהלת יב) עַד אֲשֶׁר לֹא תֶחְשַׁךְ הַשֶּׁמֶשׁ וְגוֹ'. מִכָּאן לָמַדְנוּ דָּבָר אַחֵר - מִי שֶׁמַּשְׁלִים לְנֶפֶשׁ הֶעָנִי, אֲפִלּוּ שֶׁהִגִּיעוּ יָמָיו לְהִסְתַּלֵּק מִן הָעוֹלָם, הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מַשְׁלִים לְנַפְשׁוֹ וְנוֹתֵן לוֹ יוֹתֵר חַיִּים.
84 תּוּ פָּתַח, (ויקרא יט) לֹא תַעֲשׁוֹק אֶת רֵעֲךָ וְלֹא תִגְזוֹל לֹא תָלִין פְּעוּלַּת שָׂכִיר אִתְּךָ עַד בֹּקֶר. לֹא תָּלִין פְּעוּלַּת שָׂכִיר אֲמַאי. אֶלָּא מִקְּרָא אָחֳרָא אִשְׁתְּמַע, דִּכְתִּיב, (דברים כד) בְּיוֹמוֹ תִתֵּן שְׂכָרוֹ וְלֹא תָבֹא עָלָיו הַשֶּׁמֶשׁ כִּי עָנִי הוּא וְאֵלָיו הוּא נוֹשֵׂא אֶת נַפְשׁוֹ. לֹא תָבֹא עָלָיו הַשֶּׁמֶשׁ, אִזְדְּהַר דְּלָא תִּתְכְּנִש בְּגִינוֹי מֵעָלְמָא, עַד לָא יִמְטֵי זִמְנָךְ לְאִתְכַּנְּשָׁא. כְּמָה דְּאַתְּ אָמֵר, (קהלת יב) עַד אֲשֶׁר לֹא תֶחְשַׁךְ הַשֶּׁמֶשׁ וְגוֹ'. מֵהָכָא אוֹלִיפְנָא מִלָּה אָחֳרָא, מַאן דְּאַשְׁלִים לְנַפְשָׁא דְּמִסְכְּנָא. אֲפִילּוּ (דף פ''ה ע''א) דְּמָטוּ יוֹמוֹי לְאִסְתַּלְּקָא מֵעָלְמָא, קוּדְשָׁא בְּרִיךְ הוּא אַשְׁלִים לְנַפְשֵׁיהּ, וְיָהִיב לֵיהּ חַיִּין יַתִּיר.
od patach, lo ta'ashok et re'acha velo tigzol velo talin pe'ullat sachir ad boker. lammah lo talin pe'ullat sachir? ella mikatuv acher nishma, shekatuv (dvrym chd) beyomo titten secharo velo tavo alav hashemesh ki ani hu ve'elav hu nose et nafsho. lo tavo alav hashemesh, hizzaher shello titkannes biglalo min ha'olam terem yagia zemannecha lehitkannes, kemo shenne'emar (khlt yv) ad asher lo techshach hashemesh vego'. mika'n lamadnu davar acher - mi shemmashlim lenefesh he'ani, afillu shehigi'u yamav lehisttallek min ha'olam, hakkadosh baruch hu mashlim lenafsho venoten lo yoter chayim
tu patach, (vykr yt) lo ta'ashok et re'acha velo tigzol lo talin pe'ullat sachir ittecha ad boker. lo talin pe'ullat sachir ama'y. ella mikkera achora ishttema, dichttiv, (dvrym chd) beyomo titten secharo velo tavo alav hashemesh ki ani hu ve'elav hu nose et nafsho. lo tavo alav hashemesh, izdehar dela titkenish beginoy me'alema, ad la yimtei zimnach le'itkannesha. kemah de'at amer, (khlt yv) ad asher lo techshach hashemesh vego'. mehacha olifna millah achora, ma'n de'ashlim lenafsha demiskena. afillu (df f''h '') dematu yomoy le'isttalleka me'alema, kudesha berich hu ashlim lenafsheih, veyahiv leih chayin yattir