78 פָּתַח אֶחָד וְאָמַר, (תהלים קיג) הַלְלוּיָהּ הַלְלוּ עַבְדֵי ה' הַלְלוּ אֶת שֵׁם ה'. פּוֹתֵחַ הַשֵּׁנִי וְאוֹמֵר, יְהִי שֵׁם ה' מְבֹרָךְ מֵעַתָּה וְעַד עוֹלָם. פּוֹתֵחַ הַשְּׁלִישִׁי וְאוֹמֵר, מִמִּזְרַח שֶׁמֶשׁ עַד מְבוֹאוֹ מְהֻלָּל שֵׁם ה'. אָז הַכָּרוֹז מַקְדִּים וְקוֹרֵא, הִזְדַּמְּנוּ קְדוֹשִׁים עֶלְיוֹנִים, אוֹתָם הַמְשַׁבְּחִים אֶת רִבּוֹנָם הִתְתַּקְּנוּ לְשֶׁבַח הַיּוֹם. וְאָז נִפְרָדִים הַיּוֹם מֵהַלַּיְלָה. אַשְׁרֵי חֶלְקוֹ שֶׁל מִי שֶׁקָּם בַּבֹּקֶר מִתּוֹךְ תִּשְׁבַּחְתָּהּ שֶׁל תּוֹרָה שֶׁלָּמַד בַּלַּיְלָה, בְּאוֹתוֹ זְמַן שֶׁל תְּפִלַּת הַבֹּקֶר.
78 פָּתַח חַד וְאָמַר, (תהלים קיג) הַלְלוּיָהּ הַלְלוּ עַבְדֵי יְיָ' הַלְלוּ אֶת שֵׁם יְיָ'. פָּתַח תִּנְיָינָא וְאָמַר, יְהִי שֵׁם יְיָ' מְבוֹרָךְ מֵעַתָּה וְעַד עוֹלָם. פָּתַח תְּלִיתָאָה וְאָמַר, מִמִּזְרָח שֶׁמֶשׁ עַד מְבוֹאוֹ מְהוּלָּל שֵׁם יְיָ'. כְּדֵין כָּרוֹזָא קָדִים וְקָרֵי אִתְעֲתָדוּ קַדִּישֵׁי עֶלְיוֹנִין, אִינּוּן דִּמְשַׁבְּחָן לְמָארֵיהוֹן, אִתְתָּקָּנוּ בִּשְׁבָחָא דִּימָמָא. כְּדֵין אִתְפַּרְשׁוּן יְמָמָא מִן לֵילְיָא. זַכָּאָה חוּלָקֵיהּ, מַאן דְּקָם בְּצַפְרָא, מִגּוֹ תּוּשְׁבַּחְתָּא דְּאוֹרַיְיתָא, דְּלָעֵי בְּלֵילְיָא. בְּהַהוּא זִמְנָא צְלוֹתָא דְּצַפְרָא.
patach echad ve'amar, (thlym kyg) haleluyah halelu avdei 'he halelu et shem 'he. poteach hasheni ve'omer, yehi shem 'he mevorach me'attah ve'ad olam. poteach hashelishi ve'omer, mimmizrach shemesh ad mevo'o mehullal shem 'he. az hakaroz makdim vekore, hizdammenu kedoshim elyonim, otam hamshabechim et ribonam hitettakkenu leshevach hayom. ve'az nifradim hayom mehallaylah. ashrei chelko shel mi shekkam baboker mittoch tishbachttah shel torah shellamad ballaylah, be'oto zeman shel tefillat haboker
patach chad ve'amar, (thlym kyg) haleluyah halelu avdei adonay ' halelu et shem adonay '. patach tinyayna ve'amar, yehi shem adonay ' mevorach me'attah ve'ad olam. patach telita'ah ve'amar, mimmizrach shemesh ad mevo'o mehullal shem adonay '. kedein karoza kadim vekarei it'atadu kadishei elyonin, innun dimshabechan lema'reihon, itettakkanu bishvacha dimama. kedein itparshun yemama min leilya. zaka'ah chulakeih, ma'n dekam betzafra, migo tushebachtta de'orayeyta, dela'ei beleilya. behahu zimna tzelota detzafra
79 כָּתוּב, (ישעיה כא) אָמַר שֹׁמֵר אָתָא בֹקֶר וְגַם לָיְלָה אִם תִּבְעָיוּן בְּעָיוּ שֻׁבוּ אֵתָיוּ. פָּסוּק זֶה פֵּרְשׁוּהוּ עַל גָּלוּת יִשְׂרָאֵל שֶׁיּוֹשְׁבִים בְּתוֹךְ בְּנֵי שֵׂעִיר, וְיִשְׂרָאֵל אוֹמְרִים לַקָּדוֹשׁ-בָּרוּךְ-הוּא: שֹׁמֵר מַה מִלַּיְלָה - מַה יִּהְיֶה עָלֵינוּ מֵהַגָּלוּת הַזּוֹ שֶׁדּוֹמָה לְחֶשְׁכַת הַלַּיְלָה?. מַה כָּתוּב? אָמַר שֹׁמֵר. זֶה הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא. אָתָא בֹקֶר - כְּבָר הֶאַרְתִּי לְךָ בְּגָלוּת מִצְרַיִם, וְהֶעֱלֵיתִי אֶתְכֶם וְקֵרַבְתִּיכֶם לַעֲבוֹדָתִי, וְנָתַתִּי לָכֶם תּוֹרָה כְּדֵי שֶׁתִּזְכּוּ לְחַיֵּי עוֹלָם. עֲזַבְתֶּם תּוֹרָתִי, וְגַם לָיְלָה - הִכְנַסְתִּיכֶם לְגָלוּת (בָּבֶל וְהֶעֱלֵיתִיכֶם. עֲזַבְתֶּם תּוֹרָתִי כְּמִקֹּדֶם, וְהִכְנַסְתִּי אֶתְכֶם לְגָלוּת) כְּמִקֹּדֶם. אִם תִּבְעָיוּן בְּעָיוּ - כְּמוֹ שֶׁנֶּאֱמַר (שם לד) דִּרְשׁוּ מֵעַל סֵפֶר ה' וּקְרָאוּ, וְשָׁם תִּמְצְאוּ בַּמֶּה תְּלוּיָה גָּלוּתְכֶם וּגְאֻלַּתְכֶם. וּכְשֶׁתִּבְעָיוּן בָּהּ, הִיא תֹּאמַר וְתַכְרִיז לִפְנֵיכֶם: שֻׁבוּ אֵתָיוּ. שׁוּבוּ בִּתְשׁוּבָה שְׁלֵמָה, וּמִיָּד אֵתָיוּ, וְקִרְבוּ אֵלַי. (וּבְסוֹד הַפָּסוּק הַזֶּה)
79 כְּתִיב, (ישעיה כ''א) אָמַר שׁוֹמֵר אָתָא בֹקֶר וְגַם לָיְלָה אִם תִּבְעָיוּן בְּעָיוּ שֻׁבוּ אֵתָיוּ, הַאי קְרָא אוּקְמוּהָ לֵיהּ, עַל גָּלוּת דְּיִשְׂרָאֵל, דְּיַתְבֵי גּוֹ בְּנֵי שֵׂעִיר, וְיִשְׂרָאֵל אַמְרֵי לְקוּדְשָׁא בְּרִיךְ הוּא, שׁוֹמֵר, מַה מִּלַּיְלָה, מַה תְּהֵא עָלַן מִן גָּלוּתָא דָּא, דְּדַמֵּי לַחֲשׁוֹכָא דְּלֵילְיָא. מַה כְּתִיב, אָמַר שׁוֹמֵר, דָּא קוּדְשָׁא בְּרִיךְ הוּא, אָתָא בֹקֶר, כְּבָר נְהִירְנָא לְכוּ בְּגָלוּתָא דְּמִצְרַיִם, וְאַסִּיקְנָא לְכוּ וְקָרִיבִת יַתְכוֹן לְפוּלְחָנִי, וְאוֹרַיְיתָא יָהֲבִית לְכוֹן, בְּגִין דְּתִזְכּוּן לְחַיֵּי עָלְמָא. שְׁבַקְתּוּן אוֹרַיְיתִי, וְגַם לָיְלָה, אָעִילְנָא לְכוּ בְּגָלוּתָא (ס''א דבבל, ואסיקנא לכו. שבקתון אורייתי כמלקדמין, אעילנא לכו בגלותא) כְּמִלְּקַדְּמִין. אִם תִּבְעָיוּן בְּעָיוּ כְּמָה דְאַתְּ אָמֵר, (ישעיה לה) דִּרְשׁוּ מֵעַל סֵפֶר יְיָ' וּקְרָאוּ, וְתַמָּן תִּשְׁכְּחוּן בְּמַה תַּלְיָא גָּלוּתָא דִּלְכוֹן, וּגְאוּלָה דִּלְכוֹן, וְכַד תִּבְעָיוּן בָּהּ, הִיא תֵּימָא וְתַכְרִיז קָמַיְיכוּ. שׁוּבוּ אֵתָיוּ. שׁוּבוּ בִּתְשׁוּבָה שְׁלֵימָתָא, וּמִיַּד אֵתָיוּ וְאִקְרִיבוּ לְגַבָּאי. (נ''א וברזא דהאי קרא)
katuv, (ysh'yh ch) amar shomer ata voker vegam layelah im tiv'ayun be'a'u shuvu eta'u. pasuk zeh pereshuhu al galut yisra'el sheioshevim betoch benei se'ir, veyisra'el omerim lakkadosh-baruch-hu: shomer mah millaylah - mah yihyeh aleinu mehagalut hazzo shedomah lecheshchat hallaylah?. mah katuv? amar shomer. zeh hakkadosh baruch hu. ata voker - kevar he'artti lecha begalut mitzrayim, vehe'eleiti etchem vekeravttichem la'avodati, venatatti lachem torah kedei shettizku lechayei olam. azavttem torati, vegam layelah - hichnasttichem legalut (bavel vehe'eleitichem. azavttem torati kemikkodem, vehichnastti etchem legalut) kemikkodem. im tiv'ayun be'a'u - kemo shenne'emar (shm ld) dirshu me'al sefer 'he ukera'u, vesham timtze'u bammeh teluyah galutechem uge'ullatchem. ucheshettiv'ayun bah, hi to'mar vetachriz lifneichem: shuvu eta'u. shuvu bitshuvah shelemah, umiad eta'u, vekirvu elay. (uvesod hapasuk hazzeh
ketiv, (ysh'yh ch'') amar shomer ata voker vegam layelah im tiv'ayun be'a'u shuvu eta'u, ha'y kera ukemuha leih, al galut deyisra'el, deyatvei go benei se'ir, veyisra'el amrei lekudesha berich hu, shomer, mah millaylah, mah tehe alan min galuta da, dedammei lachashocha deleilya. mah ketiv, amar shomer, da kudesha berich hu, ata voker, kevar nehirna lechu begaluta demitzrayim, ve'assikna lechu vekarivit yatchon lefulechani, ve'orayeyta yahavit lechon, begin detizkun lechayei alema. shevakttun orayeyti, vegam layelah, a'ilna lechu begaluta (s'' dvvl, v'sykn lchv. shvktvn vryyty chmlkdmyn, 'yln lchv vglvt) kemillekademin. im tiv'ayun be'a'u kemah de'at amer, (ysh'yh lh) dirshu me'al sefer adonay ' ukera'u, vetamman tishkechun bemah talya galuta dilchon, uge'ulah dilchon, vechad tiv'ayun bah, hi teima vetachriz kamayeychu. shuvu eta'u. shuvu bitshuvah sheleimata, umiad eta'u ve'ikrivu legaba'y. (n'' vvrz dh'y kr
80 וּבְפָסוּק זֶה כָּתוּב, מַשָּׂא דּוּמָה. וְסוֹד זֶה בְּשֵׁשׁ דְּרָגוֹת שֶׁל נְבוּאָה (בְּחָמֵשׁ דְּרָכִים) נֶאֱמַר לַנְּבִיאִים: בְּמַחֲזֶ''ה. בְּחָזוֹ''ן. בְּחִזָּיוֹ''ן. בְּחָזוּ''ת. בְּדָבָ''ר. בְּמַשָּׂ''א. וְכָל הֶחָמֵשׁ כֻּלָּן כְּמִי שֶׁרוֹאֶה אַחַר הַכֹּתֶל אוֹתוֹ הָאוֹר שֶׁמֵּאִיר, וּמֵהֶם כְּמִי שֶׁרוֹאֶה אוֹר הַשֶּׁמֶשׁ מִתּוֹךְ עֲשָׁשִׁית. אֲבָל מַשָּׂא הֱוֵי כַּאֲשֶׁר מַגִּיעַ אוֹתוֹ אוֹר בְּטֹרַח רַב וּמַטְרִיחַ עָלָיו דְּבָרָיו, שֶׁלֹּא יָכוֹל לְהִתְגַּלּוֹת לוֹ, כְּמוֹ שֶׁנֶּאֱמַר, (במדבר יא) לָשׂוּם אֶת מַשָּׂא כָּל הָעָם הַזֶּה עָלָי. וּמִשּׁוּם זֶה מַשָּׂא.
80 וּבְהַאי קְרָא כְּתִיב, מַשָּׂא דּוּמָה. וְרָזָא דָּא, בְּשִׁית דַּרְגִּין דִּנְבוּאָה (בחמשה ארחין) אִתְּמַר לִנְבִיאֵי. בְּמַחֲזֶ''ה. בַּחֲזוֹ''ן. בְּחִזָּיוֹ''ן. בְּחָזוּ''ת. בְּדָבָ''ר. בְּמַש''א. וְכֻלְּהוּ חֲמִשָּׁא כֻּלְּהוּ כְּמַאן דְּחָמֵי בָּתַר כּוֹתָלָא, הַהוּא נְהִירוּ דִּנְהוֹרָא. וּמִנְּהוֹן, כְּמַאן דְּחָמֵי נְהוֹרָא דְּשִׁמְשָׁא מִגּוֹ עֲשָׁשִׁיתָא. אֲבָל מַשָּׂא, הֲוֵי, כַּד מָטֵי הַהוּא נְהוֹרָא בְּטוֹרַח סַגִּי וְאִיטְרַח מִלּוֹי עֲלוֹי, דְּלָא יָכִיל לְאִתְגַּלְיָיא לֵיהּ, כְּמָה דְאַתְּ אָמֵר, (במדבר יא) לָשׂוּם אֶת מַשָּׂא כָּל הָעָם הַזֶּה עָלָי. וּבְּגִין כָּךְ, מַשָּׂא.
uvefasuk zeh katuv, masa dumah. vesod zeh beshesh deragot shel nevu'ah (bechamesh derachim) ne'emar lannevi'im: bemachaze"h. bechazo"n. bechizza'o"n. bechazu"t. bedava"r. bemasa". vechal hechamesh kullan kemi shero'eh achar hakotel oto ha'or shemme'ir, umehem kemi shero'eh or hashemesh mittoch ashashit. aval masa hevei ka'asher magia oto or betorach rav umatriach alav devarav, shello yachol lehitgallot lo, kemo shenne'emar, (vmdvr y) lasum et masa kal ha'am hazzeh alay. umishum zeh masa
uveha'y kera ketiv, masa dumah. veraza da, beshit dargin dinvu'ah (vchmshh rchyn) ittemar linvi'ei. bemachaze''h. bachazo''n. bechizza'o''n. bechazu''t. bedava''r. bemash''. vechullehu chamisha kullehu kema'n dechamei batar kotala, hahu nehiru dinhora. uminnehon, kema'n dechamei nehora deshimsha migo ashashita. aval masa, havei, kad matei hahu nehora betorach sagi ve'itrach milloy aloy, dela yachil le'itgalyay leih, kemah de'at amer, (vmdvr y) lasum et masa kal ha'am hazzeh alay. ubegin kach, masa